Leven en werk van Karina Beumer

MORPHO introduceert een nieuwe reeks kunstenaarsportretten die onze ateliergebruikers voor het voetlicht brengt. De tekst is het portret, tegelijk van de auteur en de geportretteerde, die beiden ateliergebruikers zijn. Schrijver Maarten Inghels kreeg carte blanche en hoefde niet lang na te denken over zijn eerste keuze.

ㅤ

LEVEN EN WERK VAN KARINA BEUMER

I.

In de zomer van 2020 stuurde beeldend kunstenaar Karina Beumer een vacature uit voor een vervanger die haar vijf achtereenvolgende weken tegen betaling zou vertegenwoordigen. Ze was geïnteresseerd geraakt in arbeidscondities, meer bepaald in die van haar eigen wankele bestaan als freelancer, en wilde zichzelf ontslaan. De nieuwe werknemer zou haar zakelijke mails beantwoorden, namens Karina Beumer het podium in Den Haag betreden na een screening van haar film, een lezing geven over de rol van animatie in haar werk en hoofdstukken ontwikkelen voor haar boek Terms of Conditions, dat ze omschrijft als een Choose Your Own Adventure Book. De vervanger kreeg de volledige verantwoordelijkheid om naar eigen goeddunken in naam van Karina Beumer werkzaamheden op touw te zetten.

De functieomschrijving stipuleerde dat je uitstekend moest functioneren onder nakende deadlines en adequaat kon reageren op onvoorziene omstandigheden.

Quasi onmiddellijk schreef ik Karina Beumer een mail: ‘Ik wil mij hierbij kandidaat stellen om u te vervangen, in wat voor vorm dan ook, of om u te volgen. Ik zal over deze missie schrijven, als u dat vraagt, of mijn mond houden. Ik kijk er naar uit om Karina Beumer te vervangen, ik kijk er naar uit om te schrijven over het leven en werk van Karina Beumer.’

Mijn brief teruglezend betrap ik mezelf op mijn blindelingse vertrouwen aangenomen te worden voor de opdracht.

Tijdens het sollicitatiegesprek vertelde ik gloedvol over mijn fascinatie voor dubbelgangers die mijn handel en wandel overnemen, het kunstwerk Double Game (2007) van Sophie Calle als een antwoord op de roman Leviathan (1992) van Paul Auster, en het daaropvolgende Because she never asked (2015) van Enrique Vila-Matas, met daarin een poging om het leven te zien als een imitatie van de kunst, een poging die gedoemd is om te mislukken aangezien de kunst op haar beurt al een hyperpersoonlijke expressie was van het leven, nu valt mij pas het woord ‘levenswerk’ op, als een bouwsel waaraan iemand decennialang heeft geknutseld, zoals in de film Synecdoche New York, ken je die film?, ik ratelde de synopsis af en een aantal bijzonderheden over het tragische personage gespeeld door Philip Seymour Hoffman, maar ik vertelde er niet bij dat ik mijzelf soms zag als de protagonist van een leven bedacht door iemand anders, misschien zelfs als de antagonist van mijn eigen levenswerk.

De koffie tussen Karina Beumer en mij werd koud.

Ze luisterde aandachtig en stelde verschillende deelvragen. Ik kon niet opmaken of ze me een geschikte kandidaat vond om haar werk gedurende vijf weken over te nemen. Online had ik gelezen dat Karina Beumer een kunstenaar was die het interview als artistiek format inzet. Charlotte Van Buylaere schreef: ‘Haar werk vertrekt steeds vanuit de tekenkunst, maar leidt vaak tot andere kunstvormen zoals muziek, sculpturen, videokunst, publicaties en animatie. In haar vreemde universum brengt zij banale zaken in contact met eigen creaties. Haar werk is kritisch humoristisch.’

De toon van deze sollicitatie was ook kritisch humoristisch. Maakte de sollicitatie al deel uit van het vervangingsproject en werd dit gesprek heimelijk opgenomen? Maakte ik zonder het te weten reeds deel uit van een kunstwerk?

Terwijl ik haar atelier in me opnam op zoek naar een camera, misschien zat er een in het oog van een van de reuzenpoppen die in een hoek stonden te wachten op hun verschijning in haar videofilms, vroeg ik me af waar Karina Beumer tijdens haar werkonderbreking ging zijn. Zou ze mijn werkzaamheden als Karina Beumer stiekem vanop een afstandje controleren? Of pakte ze haar persoonlijke bezittingen uit haar atelier in een kartonnen doos en ging ze thuis op de bank zitten? Waar waren haar persoonlijke bezittingen eigenlijk? Ik zag ze nergens.

Inmiddels pretendeerde ik het werk van Karina Beumer al een beetje te kennen, maar wie was Karina Beumer na kantoortijd? We waren ongeveer even oud. Ze had springerige krullen, ik droeg een petje. Vanwege haar Nederlandse tongval vroeg ik waar ze woonde maar ze hield het vaag op Antwerpen, en daarmee was de sollicitatie afgelopen.

Ik herinner me nog heel precies wanneer ik haar telefoontje kreeg dat ik niet was weerhouden om Karina Beumer gedurende vijf weken te vervangen, ik zat als bijrijder in een auto die net begon aan een afdaling tussen Ardense kalksteenheuvels en de verbinding haperde, of speelde ik dat ik haar niet goed kon horen? De boodschap was echter kristalhelder. Ik beet op mijn wijsvinger en probeerde geen teleurstelling in mijn stem te laten doorschemeren.

II.

Op een van de laatste januaridagen van 2022 bezoek ik voor een tweede keer het atelier van Karina Beumer in de Tweemontstraat in Merksem. Het decor van deze woonwijk is grijs en half-industrieel, er waait karton rond, de bedrukte sfeer van een snelwegparking. Vandaag wordt het atelier op de eerste verdieping voor een groot deel ingenomen door een grijs geverfd grottencomplex gemaakt van papier-maché.

‘De laatste tijd droom ik hier elke nacht van,’ zegt Karina. ‘Elke nacht opnieuw zit ik in deze grot.’

Ze draagt een gouden halsketting met de woorden Geen Pijn.

Sinds enkele maanden werkt ze aan een nieuwe film gebaseerd op het leven van Ron die door een recent hersenletsel aan geheugenverlies lijdt. Ron heeft zijn herinneringen gedocumenteerd in teksten en tekeningen en Karina laat hem de gebeurtenissen naspelen. De grot is een hersenhelft waar Ron in zal kruipen. Naast de grot staat een metershoog beeld van het hoofd van Ron. Karina neemt de baard vast en klapt het gezicht naar omhoog om te laten zien dat je in het hoofd kan kruipen, er ligt een slaapzak klaar. Voor het standbeeld staat een fiets in papier maché. Terwijl ik het storyboard aan de muur bekijk wordt me duidelijk dat Ron haar vader is. Waarom die schroom over het feit dat ze een film over haar ouder maakt?

‘Ik heb lang getwijfeld om dat te benoemen,’ antwoordt Karina. ‘Het is een documentaire met surrealistische elementen. Het is een emotioneel verhaal, maar ik wil niet dat het dramatisch wordt. Het is ook wel een beetje cheesy om de eerste ontmoeting tussen je ouders na te spelen.’

De fiets speelt een centrale rol in die ontmoeting. Tijdens het voorlezen uit zijn dagboek zei haar vader plots ‘ontvoering’ in plaats van ‘ontroering’.

‘En daarom komt er ook een ontvoering voor in de film,’ vertelt ze. ‘Ik gebruik de versprekingen van zijn hersenen als een bron van fantasie.’

‘Krijgt de kijker eigenlijk Karina Beumer te zien?’ vraag ik.

‘Eigenlijk niet.’

Ik maak een opmerking dat haar werk iets weg heeft van een poppenspel waarbij de speler buiten schot blijft.

Ze aarzelt even. ‘Ik heb een tegenspeler nodig om mijn werk te maken,’ zegt ze dan. ‘Een vader, een vervanger, een publiek, en allemaal dragen ze een verantwoordelijkheid. Vroeger was mijn Artist Statement: mensen die door elkaar na te doen in elkaar veranderen. Maar misschien ben ik nu wel in een nieuwe fase beland.’

Ze probeert zich niet meer te verschuilen. Het vervangingsproject waarvoor ik heb gesolliciteerd kan misschien als een breekpunt worden gezien. De aankondiging van het ontslag en het ontslagen worden klinkt als een wedergeboorte, als we niet jeuk zouden krijgen van een woord als wedergeboorte.

‘Ik heb me toen ontslagen met een aangetekende brief,’ zegt ze. ‘Toen ik de brief aankreeg heb ik wel moeten huilen.’

Ze vertelt dat haar vervangster zich uitstekend van haar taak heeft gekweten. De vervangster hield een dagboek bij over haar periode als Karina Beumer en daar is een eigenaardig getouwtrek rond ontstaan. Kort voor de deadline heeft haar vervangster de publicatie van het dagboek ingetrokken. Dat leverde een probleem op. Van wie is het werk dat de vervangster van Karina Beumer heeft gemaakt?

‘Ik wil iedereen beter behandelen dan mezelf,’ zegt Karina. ‘En als er dan een conflict is wil ik het oplossen.’

Als je een houtplaat verkeerd afzaagt, zeg ik, kan je in de doe-het-zelfzaak een nieuwe kopen, maar dat kan je niet met mensen.

De kunstenares besloot om met een relatietherapeut in zee te gaan om het vertrouwen met haar vervangster te herstellen. ‘Ik dacht mijn werk opnieuw uit te besteden,’ lacht Karina. ‘Maar de therapeute zei dat ik nu zelf maar de epiloog van het vervangingsproject moest schrijven.’

Welke verantwoordelijkheid hebben we over de onderwerpen waarover we kunst maken? En voor de mensen over wie we schrijven? Misbruikt ze haar vaders vergeetachtigheid voor haar eigen werk? Hoeveel fictie is mij gepermitteerd in een portret van Karina Beumer?

Er brandt nog één pijnlijke vraag op mijn lippen. Waarom werd ik niet gekozen om Karina Beumer te vervangen?

‘Tijdens de sollicitatie zei je dat je de gordijnen wilde laten zien,’ antwoordde ze. ‘Je nam een goede houding aan. Tijdens het gesprek werd ik hebberig naar de tekst die je zou schrijven over mijn werk, maar het zou een te veilige keuze zijn geweest.’

Ik knik. Karina en ik zouden niet in relatietherapie moeten gaan, er is vooralsnog te weinig conflict tussen ons. Het is mijn voornemen om op gezette tijden het atelier van Karina Beumer te bezoeken om haar te overtuigen een plaats in te nemen in mijn leven. Ze zou mijn teksten kunnen schrijven, zoals deze.

ㅤ